گزیدگی و انواع آن و اقدامات درمانی

انسان عضوی از طبيعت است و لذا ارتباط گسترده او با ساير موجودات اجتناب ناپذير است. ميزان تماس انسان ها با طبيعت بستگی به حرفه و شغل آنها و يا انتخاب تفريح ها و سرگرمی های مرتبط با طبيعت دارد. نظاميان، پرسنل خدمات بهداشتی درمانی، گردشگرها، كشاورزان، دامداران و افراد شكارچی و جنگلبانان بيشتر از سايرين در محيط های زيست و نشو و نماي حشرات وارد می شوند و لذا بيشتر در معرض گزش های آلوده و نيش های سمی آنها واقع می گردند. البته اين بدين معنی نيست كه فقط افراد مذكور در معرض و خطرات ناشی از بندپايان هستند، بلكه افراد در جوامع روستايی و حتی شهری و در محيط های مسكونی خود نيز در معرض خطر حشرات شهری كه به داخل اماكن راه می يابند، واقع می شوند. انسان ممكن است تحت حمله ساير موجودات وحشی و يا سمی واقع شود ولي با توجه به تنوع گونه ها و وفور اعجاب انگيز جمعيت های بندپايان، اين موجودات بيش از سايرين، زندگي و حيات و سلامت انسان را تحت تأثير قرار می دهند. حشرات و برخی از بندپايان ديگر با هدف تغذيه و يا واكنش دفاعی، انسان را مورد گزش و يا نيش خود قرار می دهند.

در این مقاله از وبسایت دانشفا ، به بررسی مبحث گزیدگی و راه های درمان آن میپردازیم:

گزیدگی ناشی از جانوران یکی از اورژانس های شایع آسیب ها و مسمومیت ها از گذشته های دور محسوب می شود. ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﭘﻬﻨﺎور اﻳﺮان ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ دارای ﺗﻨﻮع آب و ﻫﻮا است از ﻧﻈﺮ ﺗﻨﻮع ﺟﺎﻧﻮری ﻧﻴﺰ ﻳکی از ﻧﻘﺎط دﻳﺪنی ﺟﻬﺎن ﻣﺤﺴﻮب می ﮔﺮدد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﻨﻮع ﺟﺎﻧﻮری ﺑـﺮ اﺳاس زﻳـﺴﺘﮕﺎه ﻫـﺎی ﻣﻮﺟﻮد ﺗﻘﺴﻴم می ﮔﺮدد.

ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺎرﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺮاﻳﻂ آب و ﻫﻮا و ﭘﺮاﻛﻨﺪگی ﻣﻮاد غذایی ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت هستند ولی اﻛﺜﺮا ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻳﺮان دارای ﻣﺎرﻫﺎی ﺧﺎص ﺧﻮد ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﭘﻴﺪﻣﻴﻮﻟﻮژﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ می ﺗﻮان ﺑﻪ ﺧﻮبی ﻣﺎرﻫﺎی ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﺷﻨﺎﺳﺎیی ﻗﺮار داد. مارگزيدگی زمانی رخ می دهد كه مار نيش خود را وارد پوست فرد كند و از آن طريق، زهر مار وارد بدن گردد.

گزش مارهای سمی بدون تردید از مهم ترین عوامل بروز آسیب ها و مرگ در بین حوادث ناشی از گزش جانوران زهردار در بسیاری از مناطق جهان از جمله ایران است. در اين موقع مراقبت های پزشکی برای فرد آسيب ديده ضروری است. هر قربانی مار گزيدگی بايد در بخش اورژانس بيمارستان بستری شود، مگر اينكه مار از نوع غير سمی تشخيص داده شود. اشتباه در شناسایی مار به عنوان غيرسمی می تواند يك خطای بزرگ و غير قابل جبران باشد.

البته اگر نوع مار غيرسمی تشخيص داده شد بيمار احتياج به مراقبت از ناحيه زخم خود داشته و علاوه بر آن اگر در طول 5 سال گذشته واكسن يادآور كزاز تزريق نكرده، بايد اين واكسن را نيز تزريق كند، ولی با توجه به اينكه مارها باعث بيماری هاری نمی شوند، گزش توسط مار نيازی به انجام اقدامات پيشگيرانه برای جلوگيری از هاری ندارد.

عقرب گزیدگی از معضلات بهداشتی درمانی بسیاری از مناطق دنیا است. مسمومیت با سم عقرب یکی از فوریت های پزشکی تهدیدکننده، به ویژه در کودکان کمتر از 6 سال است. سالیانه حدود 5000 نفر در دنیا در اثر نیش و تزریق سم بیش از 25 نوع عقرب خطرناك فوت می کنند. عقرب ها بندپایان هشت پایی از رده عنکبوتیان اند که از لحاظ ظاهری شبیه خرچنگ هستند و انبرهایی دارند که به دو اندام جلویی بدنشان متصل می شود. دم آنها پنج بندی است و در انتها به یک قسمت متورم با یک نیش خمیده منتهی می شود. عقرب ها بدن نسبتاً پهن و کشیده دارند و اندازه آنها از 3 تا10 سانتی متر متفاوت است، ولی بزرگترین آنها نوع افریقایی است که طول آن 21 سانتی متر هم می رسد.

گزش زنبورها مخصوصاً زنبورهای وحشي، بدون توجه به ظاهر آن، مي توانند خطر جدی برای فرد ايجاد آنند. زنبور گزیدگی ممكن است در اثر نيش انواع زنبور مانند زنبورعـسل و زنبور سرخ بروز نمايد. نیش زنبور عسل ماده، به آيسه محتوی زهر متصل است و پس از گزش در زخم باقي مي ماند و محتويات آيسه زهر به زخم منتقل می شود. بنابراين برداشتن نيش از روی زخم در اسرع وقت جهت جلوگيری از ورود بيشتر سم به زخم ضروري است. علائم معمولاً در عرض چند ساعت ناپديد مي شود. اگر فرد زنبورگزيده مشكلی در تنفس داشتيد و يا تورم شديد و سريع رخ داد بايد به پزشك مراجعه شود.