حکومت دینی و فرهنگ

در مضامین اسلامی ضرورت برپایی و استقرار حکومت تا آنجاست که در روایتی از حضرت علی آمده اسـت: دولت، دولت است؛ چه مؤمن باشد، چه کافر. در جوامع اسلامی و از جمله در کشور ما، قدسی و الهی دانستن مفاهیمی چون حکومت، در مقابل عرفی و زمینی دانستن آن همواره در تئوری پردازی ها در باب حکومت محل تضارب آرا بوده است و اسلام گرایان درباره عناوینی چون دموکراسی، مقبولیت، جایگاه و نقش مردم به مثابه پایه های نظریه حکومت به شیوه های گوناگون بحث کرده اند. اصرار بر لزوم حکومت دینی و تطبیق آن با عناوین برخاسته از مدرنیته از جمله دموکراسی و حقوق مردم در میان متفکران معاصر نظرات گوناگونی را برانگیخته است.

حکومت دینی با زایش نظریه «مشـروطه مشـروعه» در مقابل نظریه «مشـروطه مطلقه» مشـروطه خواهان آغـاز شـد و از آغـاز دوران معاصـر همـواره کانون توجـه متفکران اسـلامی بـوده اسـت، چنان کـه متفکـران همـواره بـر سـر مسـائلی ماننـد «اصالت رأی مـردم»، «تـلازم میان حق و تکلیف» و «مشروعیت و مقبولیت» اختـلاف رأی داشـته اند.

سـازگاری و ناسـازگاری دموکراسـی بـا حکومت دینی آرای بسـیاری به خود دیده اسـت: عده ای دموکراسـی و حکومت دینی را سازگار و هم راستا در جهت رسـیدن به یک هدف می دانند و عـده ای ایـن دو را همچـون دو خـط مـوازی کـه هیـچ گاه بـه هـم نمی رسند، بـا یکدیگر ناسازگار می دانند برای بررسی نظر دين اسلام درباره حکومت و نظام سياسی بايد سه نوع اسلام را از هم تفکيک نمود: اول اسلام به عنوان يک ايدئولوژی آنگونه که در دعوت پيامبر و در کتاب يعنی قرآن مي شناسيم.

دوم- اسلام به عنوان نظام های سياسی و اجتماعی که بعد از وفات پيامبر تا امروز در جوامع مختلف استقرار يافتند و پسوند اسلامی را يدک می کشد. سوم- تئوری های حکومتی که صاحب نظران و محققان و مفسران با استناد به قرآن و روايات و يا سيره رهبران دينی و حکومت های«اسلامی» به نام اسلام تدوين و ارائه داده اند. مطابق برداشت رايج و سنتی از نظر اديان از جمله اسلام- حکومت بر مردم همان حکومت قوانين الهی است که به پيامبر وحی شده و در کتاب مضبوط است.

حاکميت حقی است منحصراٌ متعلق به خدا و انسان ها بايد تسليم حکومت خدا باشند و رستگاری آن ها در همين تسليم و اطاعت بی قيد و شرط از فرامين الهی است، چه بسا که در اثبات اين رای با مترادف گرفتن کلمه قرآنی«حکم» با حکمرانی و زمامداری از آياتی از اين قبيل استناد کنند: حکومت و فرمانروايی مختص خداست. فرمان داده است که جز او کسی را عبادت و اطاعت نکنيد