ويژگی های حکومت مطلوب در انديشه فقهای سياسی

«حكمرانی خوب» از مقياس ها و معيارهايی همچون شفافيت، مسؤوليت، پاسخگويی، مشاركت، حاكميت قانون و انعطاف پذيري متشكل است. اصول مذكور در همان حال شاخص ها و مصاديق تحقق آن نيز هستند؛ به اين معنا كه جلوه و نمود خارجی و احراز حكمرانی خوب را مي توان در هيأت و قالب اين اصول مشاهده و شناسايی كرد.

از آنجا که در نظر داشتن و تبیین یک جامعه ی مطلوب و دست یافتنی، به جامعه انگیزه و شور و تحرک و پویایی می دهد، ضرورت پرداختن به این موضوع آشکارتر می شود. به منظور تعریف مفهوم حکومت مطلوب ، ابتدا می بایست منظور از واژه های «حکومت» و «مطلوب» مشخص شود سپس مفهوم ترکیبی «حکومت مطلوب» بیان شود. در «فرهنگ معین» حکومت به هفت معنا آمده است: 1.فرمان دادن و امر کردن؛ 2.فرمانروایی کردن؛ 3.سلطنت و پادشاهی کردن؛ 4.داوری و قضاوت کردن؛ 5.فرمانروایی؛ 6.سلطنت و پادشاهی 7.داوری، قضاوت.

در اصطلاح فرهنگ های علوم سیاسی، حکومت به معنای حکمرانی، فرمانروایی و اداره امور عمومی یا رهبری و مدیریت جامعه است. در دانش سیاست حکومت را مجموعه ای از سازمان های عمومی یا معمولا نهادی همگانی می دانند که به منظور تأمین روابط صحیح اجتماعی، حفظ نظم در جامعه، اجرای قوانین و تأمین مصالح عمومی به وجود می آید و گاهی به معنای «قوه اجرایی»، در نظام های قانونی جدید و مبتنی بر تفکیک قوا، آمده است. «مطلوب» واژه دیگری است که به معنای مختلف از جمله طلب کرده شده، جسته شده، خواسته، آرزو شده، خوش آیند، دلپسند و غیره آمده است، بنابراین «حکومت مطلوب، ناظر به اهداف مطلوب و مورد انتظار از حکومت است که افراد یا گروه ها به لحاظ نظری و عملی به دنبال آن هستند.

از دیدگاه رهبران انقلاب اسلامی، حاکم و زمامدار در یک نظام سیاسی مطلوب باید حداقل سه شاخصه ی اصلی را داشته باشند که عبارتند از: «فقاهت»، «عدالت و تقوا» و «توان مدیریتی» (داشتن بینش صحیح سیاسی و اجتماعی). با توجه به معیار قرار دادن شاخص فقاهت و بر اساس نظریه ی ولایت فقیه امام خمینی(ره)، می توان گفت که فقط ولی فقیه می تواند حاکم یک نظام سیاسی مطلوب باشد.

با توجه به نقش سازنده و تعیین کننده ی جامعه مطلوب در عرصه ی حیات اندیشه و زندگی سیاسی و اجتماعی و دغدغه بودن آن برای اندیشمندان، به ویژه متفکران مسلمان، اهمیت و جایگاه آن در اسلام و اندیشه های اسلامی روشن می شود. از آنجا که در نظر داشتن و تبیین یک جامعه ی مطلوب و دست یافتنی، به جامعه انگیزه و شور و تحرک و پویایی می دهد، ضرورت پرداختن به این موضوع آشکارتر می شود.