ایالات متحده آمریکا از منظر اوراسیاگرایی روسی و چالش بهبود روابط در دوره ترامپ

اوراسیاگرایی به عنوان یک مکتب فکری پس از شکست روسیه در جنگ جهانی اول و تجزیه امپراتوری های اتریش و عثمانی، بروز جنگ های خونین داخلی در دهه 1920 از جانب تنی چند از متفکرین مهاجر روس در اروپا مطرح شد. این اندیشه که بعدها مبدل به شالوده هویتی روسیه گردید؛ با ارائه تفسیر جدید و در نظر گرفتن ویژگی های ژئوپلیتیکی و فرهنگی روسیه و میراث تاریخی آن، تمایز این کشور را به ویژه نسبت به غرب تبیین کرده و مبنایی متمایز برای هویت، رسالت و سرنوشت روسیه ایجاد کرد.

به قدرت رسيدن دونالد ترامپ در آمريکا، در مقام تهديد امنيتی برای بازيگران مختلف در عرصه منطقه ای و بين المللی مطرح شد. سیاست خارجی ترامپ، به لحاظ نظری، رگه هایی از واقع گرایی و عمل گرایی داشت. ایالات متحده آمریکا به عنوان یکی از قدرت های بزرگ جهانی، مؤثرترین و نافذترین بازیگر در ایجاد و گسترش مؤلفه های نظم جهانی و ضمانت از آن ها بوده است.

دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، در سال 2016 م، وعده داد نقش، منافع، و اهداف ایالات متحده آمریکا را در خصوص نهادها و ترتیبات بین المللی باز تعریف کند. اهداف مدنظر ترامپ در حوزه سیاست خارجی با بنیان های نظم حاکم بر جهان در تضاد بود. در صورت اجرایی شدن سیاست خارجی مدنظر ترامپ، نظم جهانی مبتنی بر هنجارها، قواعد و عرف های حاکم بر روابط و مناسبات بین کنشگران سیاسی به صورت نظام مند تضعیف می شد.

دولت ترامپ با رویکرد یک جانبه گرایی قصد داشت با حاکمیت قدرت (و نه حاکمیت قانون) به منافع و امنیت خود دست یابد. بسیاری از موضع گیری ها و طرح هایی که ترامپ در دوران مبارزات انتخاباتی در حوزه سیاست خارجی مطرح کرد، تغییر نمود. در حقیقت، ترامپ مجبور شد بعضی از واقعیت های سیاسی را بپذیرد. روابط با چین، روسیه و ناتو در همین چارچوب قابل تحلیل است.

ترامپ در دیدار با رئیس جمهور چین در آوریل 2017 م خواستار رابطه متوازن بین پکن و واشنگتن شد، در حالی که قبلا از سیاست اقتصادی چین انتقاد کرده بود. تردید ترامپ درباره تداوم همزیستی با ناتو به حمایت آمریکا از متحدانش در ناتو تبدیل شد. همچنین او از رفتار بین المللی روسیه در سوریه و اوکراین و… انتقاد کرد. این موارد نشان می دهد که «واقعیت» بر تفکر خام ترامپ است.

از طرفی روسیه کشوری است با قلمرو وسیع که در پهنه اوراسیا گسترده شده است و با توجه به موقعیت جغرافیایی که در آن قرار گرفته است در طول سده های اخیر با چالش های مختلفی در غرب، شرق و جنوب مواجه بوده است. اوراسیاگرایی تنها نهضتی است که دیدگاه مثبتی درباره دیگری بودن روسیه بیان کرده است.

هدف این نهضت آن است که استیلای فرهنگ غرب و آرمان های برآمده از آن را مورد نقد قرار داده و اثبات کند تمدن و جامعه متمدن صرفاً منحصر به آن مفهومی نیست که غرب و تمدن اروپایی برخاسته از انقلاب فرانسه، به ویژه لیبرالیزم و مفهوم دولت- ملت ارائه می دهد. از این منظر لازمه حفظ ثبات و وحدت در سرزمین هایی با ملیت های مختلف و بی شمار مانند اوراسیا با فرهنگ سنتی و دهقانی حاکم بر آن، وجود دولتی قدرتمند و متمرکز با یک ایدئولوژی فرهنگی- دولتی واحد است.